Độ pH Đất: Tầm Quan Trọng & 5 Cách Điều Chỉnh Hiệu Quả 2025

Để xác định và điều chỉnh độ pH đất hiệu quả, phương pháp cốt lõi là đo lường chính xác bằng máy đo hoặc bộ kit thử, sau đó áp dụng các chất cải tạo phù hợp. Để tăng độ pH (khử chua), sử dụng vôi nông nghiệp (CaCO₃) hoặc lân nung chảy. Để giảm độ pH (cải tạo đất kiềm), sử dụng lưu huỳnh (S) hoặc các hợp chất như Sắt Sunfat (FeSO₄). Liều lượng cụ thể phụ thuộc vào kết quả đo thực tế và loại đất.

Độ pH Đất Là Gì?

Độ pH đất là chỉ số đo độ chua hoặc kiềm của đất trên thang đo từ 0-14, trong đó mức 7.0 là trung tính. Đất có pH dưới 7.0 là đất chua (axit), và trên 7.0 là đất kiềm. Hầu hết cây trồng phát triển tốt nhất trong khoảng pH từ 5.5 đến 7.0.

Độ pH đất là một chỉ số hóa học dùng để đo lường mức độ chua hoặc kiềm của đất, tương tự như cách một chất chỉ thị đổi màu trong phòng thí nghiệm. Thang đo pH dao động từ 0 đến 14, và có những công thức tính pH cụ thể để xác định giá trị này một cách chính xác.

• pH < 7.0: Đất có tính axit (đất chua, đất phèn). Môi trường này chứa nhiều ion H⁺.
• pH = 7.0: Đất trung tính, là trạng thái cân bằng giữa tính axit và tính kiềm.
• pH > 7.0: Đất có tính kiềm (đất mặn, đất vôi), đặc trưng bởi sự hiện diện của các bazơ mạnh.

Đối với hầu hết cây trồng, vùng pH lý tưởng nằm trong khoảng 5.5 đến 7.0. Đây là ngưỡng mà các chất dinh dưỡng được hòa tan tối ưu, giúp rễ cây dễ dàng hấp thụ.

Tại Sao Độ pH Đất Lại Tối Quan Trọng?

Độ pH đất tối quan trọng vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cây, hoạt động của vi sinh vật có lợi, sự tích tụ độc tố trong đất và cấu trúc vật lý của đất. Một độ pH không phù hợp sẽ làm cây còi cọc, vàng lá và kém phát triển dù được bón đủ phân.

Độ pH trực tiếp kiểm soát môi trường hóa học và sinh học trong đất, ảnh hưởng đến 4 yếu tố sống còn của cây trồng:

1. Khả Năng Hấp Thụ Dinh Dưỡng

Đây là yếu tố quan trọng nhất. Khi pH quá thấp hoặc quá cao, các chất dinh dưỡng thiết yếu như Nitơ (N) (thường có trong phân đạm), Phốtpho (P) (từ các loại supephotphat), và Kali (K) sẽ bị “khóa” lại trong đất. Chúng tồn tại dưới dạng hợp chất không hòa tan, khiến cây không thể hấp thụ được dù bạn bón đủ phân.

2. Hoạt Động Của Vi Sinh Vật

Các vi sinh vật có lợi phát triển mạnh nhất trong môi trường pH từ 6.0 đến 7.5. Đất quá chua hoặc quá kiềm sẽ ức chế hoạt động của chúng, làm giảm quá trình phân hủy chất hữu cơ và tuần hoàn dinh dưỡng.

3. Sự Tích Tụ Độc Tố

Trong đất chua (pH thấp), các kim loại như Nhôm (Al), Sắt (Fe) và Mangan (Mn) sẽ hòa tan mạnh, gây ngộ độc rễ. Trong đất kiềm (pH cao), nồng độ các nguyên tố như Natri (Na) có thể tăng đến mức gây hại cho cây.

4. Cấu Trúc Đất

Độ pH cân bằng giúp cải thiện cấu trúc đất, làm đất tơi xốp hơn. Đất quá chua thường bị chai cứng, trong khi đất kiềm dễ bị đóng váng trên bề mặt, đặc biệt là ở các vùng đất phù sa.

Khoảng pH Lý Tưởng Cho Một Số Cây Trồng Phổ Biến

Hướng Dẫn Cách Đo Độ pH Đất Chính Xác

Để đo pH đất, cần lấy mẫu đất đại diện ở độ sâu 10-15cm từ nhiều điểm trong vườn, trộn đều và loại bỏ tạp chất. Sau đó, sử dụng các phương pháp như máy đo điện tử cho kết quả chính xác, bộ kit thử màu hoặc giấy quỳ tím để tham khảo nhanh.

Việc đo lường là bước bắt buộc trước khi tiến hành cải tạo.

• Bước 1: Lấy mẫu đất: Đào một hố nhỏ sâu khoảng 10-15cm. Lấy một lớp đất mỏng từ trên xuống dưới. Lặp lại ở 5-7 điểm khác nhau trong khu vực, sau đó trộn đều các mẫu lại.
• Bước 2: Loại bỏ tạp chất: Nhặt sạch sỏi đá, rễ cây, lá cây ra khỏi mẫu đất đã trộn.
• Bước 3: Tiến hành đo:
  • Máy đo pH điện tử: Cho kết quả chính xác và nhanh nhất. Cắm đầu dò của máy vào mẫu đất đã được làm ẩm bằng nước cất.
  • Bộ kit thử (Test kits): Trộn đất với dung dịch thuốc thử và so sánh màu sắc.
  • Giấy quỳ tím: Là phương pháp đơn giản, rẻ tiền nhưng độ chính xác chỉ ở mức tham khảo, giúp xác định nhanh đất thuộc nhóm axit hay bazơ.

• 

5 Cách Điều Chỉnh Độ pH Đất Hiệu Quả

Dựa vào kết quả đo, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau.

Các Phương Pháp Tăng pH (Cải Tạo Đất Chua, Phèn)

Để tăng pH cho đất chua, phương pháp phổ biến nhất là bón vôi nông nghiệp (bột đá vôi, vôi sống, vôi tôi) hoặc sử dụng lân nung chảy vừa để khử chua vừa cung cấp dinh dưỡng.

1. Bón Vôi Nông Nghiệp: Đây là phương pháp phổ biến nhất để thực hiện phản ứng trung hòa axit trong đất. Ion canxi (Ca²⁺) và magie (Mg²⁺) trong vôi sẽ thay thế các ion hydro (H⁺) và nhôm (Al³⁺) gây chua. Bạn có thể mua vôi bột nông nghiệp đã được xử lý sẵn với liều lượng tham khảo từ 0.5 – 2.5 tấn/ha tùy loại đất. Lưu ý: Bón vôi nên cách ly với bón phân đạm (chứa amoniac) ít nhất 15-20 ngày.

2. Sử Dụng Lân Nung Chảy: Giải pháp 2 trong 1, vừa nâng pH, vừa cung cấp dinh dưỡng. Ngoài Lân (P), phân còn chứa Canxi (30%), Magie (15%) và Silic (24%) có tính kiềm. Các sản phẩm như phân lân Long Thành là một lựa chọn phổ biến, dùng để bón lót với liều lượng 500 – 800 kg/ha.

Các Phương Pháp Giảm pH (Cải Tạo Đất Kiềm)

Để giảm pH cho đất kiềm, cách hiệu quả là bón lưu huỳnh (Sulfur) để vi sinh vật tạo ra axit sulfuric, hoặc dùng Sắt Sunfat (FeSO₄) cho tác dụng nhanh hơn. Bổ sung vật liệu hữu cơ là giải pháp lâu dài.

3. Bón Lưu Huỳnh (Sulfur): Phương pháp hiệu quả nhất để hạ độ pH. Vi sinh vật trong đất sẽ oxy hóa lưu huỳnh để tạo thành axit sulfuric (H₂SO₄), trực tiếp làm giảm độ pH. Liều lượng tham khảo: 80-120 kg/ha để giảm 1 đơn vị pH.

4. Sử Dụng Sắt Sunfat (Ferrous Sulfate): Sắt sunfat (FeSO₄) tác dụng nhanh hơn lưu huỳnh vì nó tạo ra axit ngay khi hòa tan trong nước, tuy nhiên chi phí cao hơn do cần liều lượng lớn.

5. Bổ Sung Vật Liệu Hữu Cơ: Giải pháp bền vững, dài hạn. Khi phân hủy, các vật liệu hữu cơ (phân chuồng, than hoạt tính) sẽ giải phóng các axit hữu cơ, giúp giảm độ pH từ từ và hoạt động như một chất đệm, ổn định pH.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)