Acetonitrile Là Gì? (CH₃CN) | Tính Chất, 5 Ứng Dụng & An Toàn

Acetonitrile (công thức hóa học CH₃CN) là một hợp chất hữu cơ thuộc nhóm nitrile đơn giản nhất. Ở điều kiện thường, nó là một chất lỏng không màu, có mùi ngọt nhẹ giống ete và là một dung môi aprotic phân cực được sử dụng cực kỳ rộng rãi. Tuy nhiên, do có độc tính đáng kể, việc xử lý và sử dụng Acetonitrile đòi hỏi phải tuân thủ các biện pháp an toàn nghiêm ngặt.

Mức Độ Nguy Hiểm & An Toàn Khi Sử Dụng Acetonitrile

An toàn là ưu tiên hàng đầu. Trước khi tìm hiểu ứng dụng, việc nhận thức rõ về rủi ro của Acetonitrile là bắt buộc.

• Độc tính: Acetonitrile có thể gây hại nghiêm trọng nếu nuốt phải, hít phải hoặc hấp thụ qua da. Trong cơ thể, nó được chuyển hóa thành cyanide, một hợp chất có độc tính cao, tương tự như Natri Cyanide (NaCN).
• Triệu chứng phơi nhiễm: Các triệu chứng ngộ độc có thể xuất hiện muộn, bao gồm đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, co giật, và trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong.
• Dễ cháy: Đây là chất lỏng dễ cháy, hơi của nó có thể tạo thành hỗn hợp nổ với không khí.

Biện pháp an toàn bắt buộc khi làm việc với Acetonitrile:

1. Sử dụng trong môi trường thông thoáng: Luôn làm việc trong tủ hút khí độc.
2. Trang bị bảo hộ cá nhân (PPE): Sử dụng kính bảo hộ, găng tay chống hóa chất chuyên dụng và áo choàng phòng thí nghiệm.
3. Tham khảo tài liệu: Luôn đọc kỹ Phiếu an toàn hóa chất (MSDS/SDS) và COA (Certificate of Analysis) đi kèm sản phẩm để hiểu rõ về các tác hại của hóa chất và cách bảo quản hóa chất đúng cách.

Công Thức Hóa Học và Tên Gọi Khác

Acetonitrile có công thức hóa học là C₂H₃N (công thức cấu tạo CH₃CN). Các tên gọi khác của nó bao gồm Cyanomethane, Ethyl nitrile, và Methyl cyanide (viết tắt là MeCN).

Để xác định chính xác một hóa chất, việc nắm rõ công thức và các tên gọi của nó là rất quan trọng. Các nguyên tố tạo nên Acetonitrile có thể được tra cứu chi tiết trong bảng tuần hoàn hóa học.

• Công thức phân tử: C₂H₃N
• Công thức cấu tạo: CH₃CN
• Tên theo IUPAC: Acetonitrile
• Các tên gọi khác: Cyanomethane, Ethyl nitrile, Methyl cyanide
• Viết tắt: MeCN

Các Tính Chất Vật Lý và Hóa Học Quan Trọng

Acetonitrile là chất lỏng không màu, mùi ete, có điểm sôi 81.6 °C, khối lượng mol 41.05 g/mol và tan hoàn toàn trong nước cũng như nhiều dung môi hữu cơ khác.

Các đặc tính của Acetonitrile quyết định vai trò và ứng dụng của nó trong thực tế. Những chỉ số quan trọng như tỷ trọng và độ tan ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hòa tan và tách chiết của hóa chất này.

5 Ứng Dụng Quan Trọng Nhất Của Acetonitrile

Nhờ các đặc tính ưu việt, Acetonitrile là một hóa chất không thể thiếu trong nhiều ngành công nghiệp và nghiên cứu.

1. Sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC): Đây là ứng dụng phổ biến nhất, dùng làm “pha động” để tách các thành phần trong hỗn hợp. Độ tinh khiết cao và khả năng hấp thụ tia UV thấp giúp nó không cản trở các máy dò trong quá trình phân tích bằng các dụng cụ thí nghiệm như pipette.
2. Sản xuất Dược phẩm: Acetonitrile được dùng làm dung môi trong quá trình tổng hợp và tinh chế nhiều loại thuốc, bao gồm cả một số loại kháng sinh.
3. Dung môi công nghiệp: Acetonitrile là một dung môi hiệu quả trong nhiều quy trình. Bên cạnh nó, các dung môi khác như Methanol, Toluene hay Isopropyl Alcohol (IPA) cũng được sử dụng rộng rãi tùy vào yêu cầu cụ thể của ứng dụng.
4. Sản xuất Pin Lithium-Ion: Nó là thành phần quan trọng trong dung dịch điện giải, giúp cải thiện hiệu suất và độ ổn định của pin.
5. Tổng hợp Hóa học: Nó đóng vai trò vừa là dung môi vừa là một chất xúc tác trong nhiều phản ứng hóa học hữu cơ để tạo ra các sản phẩm trung gian quan trọng.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)