Tác Hại Của Chloroform (CHCl3): 4 Mối Nguy Hiểm & Cách Xử Trí An Toàn

• Tác giả: Tiến sĩ Hóa học Phạm Anh Tuấn
• Chuyên gia duyệt bài: Bác sĩ Chuyên khoa I Nguyễn Thị Lan Anh
• Cập nhật lần cuối: 15 tháng 8, 2025

Chloroform (công thức hóa học là ), hay còn gọi là trichloromethane, từng được biết đến rộng rãi như một chất gây mê hiệu quả. Tuy nhiên, do những tác động tiêu cực nghiêm trọng đến sức khỏe, nó đã không còn được sử dụng trong y tế. Bài viết này, với sự tham vấn của các chuyên gia hóa học và y tế, sẽ phân tích sâu về các tác hại của hóa chất nói chung và chloroform nói riêng, đồng thời cung cấp hướng dẫn xử trí an toàn, chính xác khi không may xảy ra sự cố.

Chloroform Đến Từ Đâu? Các Nguồn Gây Nhiễm Độc Chính

Bạn có thể tiếp xúc với Chloroform từ những nguồn không ngờ tới trong môi trường sống và làm việc:

• Hoạt động công nghiệp: Các nhà máy giấy, bột giấy và các khu xử lý chất thải công nghiệp là nguồn phát thải chloroform chính ra không khí.
• Quá trình khử trùng nước: Chloroform là một sản phẩm phụ (by-product) sinh ra khi khí clo được sử dụng để khử trùng nước uống, nước trong bể bơi và xử lý nước thải. Việc quản lý và sử dụng clo phải tuân thủ các quy định pháp luật nghiêm ngặt.
• Môi trường tự nhiên: Một số loại tảo và nấm trong tự nhiên cũng có khả năng sản sinh ra chloroform với một lượng nhỏ.

4 Tác Hại Nguy Hiểm Nhất Của Chloroform Đối Với Sức Khỏe

Tiếp xúc với chloroform, dù ở nồng độ thấp hay cao, đều tiềm ẩn những rủi ro đáng kể. Dưới đây là 4 nhóm ảnh hưởng chính đã được ghi nhận.

1. Ngộ độc cấp tính (Khi hít phải hoặc nuốt phải)

Đây là tình trạng nguy hiểm xảy ra khi tiếp xúc với chloroform ở nồng độ cao trong thời gian ngắn. Hệ thần kinh trung ương là cơ quan bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

• Triệu chứng thần kinh: Chóng mặt, mệt mỏi, đau đầu dữ dội, mất phương hướng. Ở nồng độ cao (trên 15,000 ppm), có thể gây mất ý thức, hôn mê và suy hô hấp. Nồng độ cực cao (khoảng 40,000 ppm) có thể gây tử vong chỉ trong vài phút. [Nguồn: Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ – CDC]
• Ảnh hưởng tim mạch: Gây rối loạn nhịp tim, tim đập nhanh hoặc không đều.
• Hệ tiêu hóa: Buồn nôn, nôn mửa, đau bụng.
• Tổn thương cơ quan: Tiếp xúc cấp tính có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho gan và thận.

2. Ngộ độc mãn tính (Khi tiếp xúc kéo dài)

Những người làm việc trong môi trường thường xuyên có chloroform (dù ở nồng độ thấp) có nguy cơ bị ngộ độc mãn tính.

• Gan: Là cơ quan chịu ảnh hưởng nặng nhất. Tiếp xúc kéo dài có thể dẫn đến viêm gan, vàng da và suy giảm chức năng gan.
• Hệ thần kinh: Gây ra các triệu chứng như trầm cảm, thay đổi tâm trạng, dễ cáu gắt và suy nhược thần kinh.
• Thận: Các nghiên cứu trên động vật cho thấy phơi nhiễm mãn tính với chloroform gây tổn thương và suy giảm chức năng thận.

3. Ảnh hưởng đến hệ sinh sản

Dù các nghiên cứu trên người còn hạn chế, dữ liệu từ động vật đã chỉ ra những tác động tiêu cực của chloroform đến sức khỏe sinh sản:

• Với thai nhi: Tăng nguy cơ sảy thai, dị tật bẩm sinh và làm giảm trọng lượng của thai nhi.
• Với khả năng sinh sản: Giảm khả năng thụ thai ở cả nam và nữ, tăng tỷ lệ tinh trùng bất thường.

Vì những lý do này, phụ nữ mang thai hoặc đang có kế hoạch sinh con được khuyến cáo tuyệt đối tránh xa môi trường có chứa chloroform.

4. Chloroform có gây ung thư không?

Đây là một câu hỏi rất quan trọng. Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), Chloroform được xếp vào Nhóm B2, nghĩa là “có khả năng gây ung thư ở người” dựa trên bằng chứng đầy đủ từ các nghiên cứu trên động vật. [Nguồn: U.S. Environmental Protection Agency – EPA]

• Các nghiên cứu trên động vật cho thấy việc tiếp xúc qua đường miệng làm tăng tỷ lệ khối u ở gan và thận.
• Các nghiên cứu dịch tễ học đã ghi nhận mối liên quan giữa ung thư đại trực tràng và việc sử dụng nước uống được khử trùng bằng clo (có chứa chloroform và các hợp chất vô cơ liên quan).

Hướng Dẫn Xử Trí Khẩn Cấp Khi Tiếp Xúc Với Chloroform

Phản ứng nhanh và đúng cách là yếu tố sống còn. Hãy tuân thủ nghiêm ngặt các bước sau:

Trường hợp hóa chất văng vào mắt:

1. KHÔNG dụi mắt.
2. Ngay lập tức rửa mắt dưới vòi nước sạch, chảy nhẹ trong ít nhất 15 phút. Giữ mí mắt mở rộng để nước có thể rửa sạch toàn bộ bề mặt.
3. Gọi cấp cứu hoặc đến cơ sở y tế gần nhất ngay sau khi sơ cứu.

Trường hợp hóa chất tiếp xúc với da:

1. Khẩn trương cởi bỏ toàn bộ quần áo, giày dép bị nhiễm hóa chất.
2. Rửa kỹ vùng da bị ảnh hưởng bằng xà phòng và một lượng nước lớn trong ít nhất 15 phút.
3. Đến bệnh viện để được kiểm tra và xử lý tiếp.

Trường hợp hít phải khí Chloroform:

1. Nhanh chóng di chuyển nạn nhân ra khỏi khu vực nguy hiểm đến nơi có không khí trong lành.
2. Nếu nạn nhân khó thở, hãy nới lỏng quần áo và đặt ở tư thế thoải mái. Nếu có bình oxy công nghiệp, hãy cho thở oxy (chỉ dùng trong môi trường công nghiệp có chỉ định).
3. Nếu nạn nhân ngưng thở, tiến hành hô hấp nhân tạo (nếu bạn đã được huấn luyện).
4. Gọi cấp cứu ngay lập tức.

Trường hợp nuốt phải hóa chất:

1. TUYỆT ĐỐI KHÔNG gây nôn. Việc này có thể gây tổn thương đường hô hấp khi hóa chất bị trào ngược.
2. Cho nạn nhân uống một hoặc hai ly nước lọc để tạo dung dịch làm loãng hóa chất trong dạ dày, nếu nạn nhân còn tỉnh táo.
3. Gọi ngay cho trung tâm chống độc hoặc xe cấp cứu và đưa đến bệnh viện.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

1. Hít phải một lượng nhỏ chloroform có nguy hiểm không? Hít phải lượng rất nhỏ trong thời gian ngắn thường không gây ra triệu chứng nghiêm trọng ngay lập tức, nhưng việc tiếp xúc lặp đi lặp lại có thể gây hại mãn tính. Mọi trường hợp hít phải đều cần được theo dõi.

2. Chloroform có trong nước máy không? Có, chloroform có thể tồn tại trong nước máy đã qua xử lý bằng clo như một sản phẩm phụ. Tuy nhiên, nồng độ của nó được kiểm soát nghiêm ngặt theo các tiêu chuẩn an toàn nước uống và thường ở mức rất thấp, không đủ để gây ngộ độc cấp tính.

3. Làm thế nào để bảo quản chloroform an toàn trong phòng thí nghiệm? Chloroform phải được lưu trữ trong chai thủy tinh tối màu, đậy nắp kín, đặt ở nơi thoáng mát. Việc bảo quản hóa chất đúng cách giúp tránh xa ánh sáng mặt trời, nguồn nhiệt và các chất oxy hóa mạnh để ngăn ngừa sự phân hủy tạo ra khí phosgene độc hại.

Tóm Tắt Các Điểm Chính

Chloroform là một hóa chất nguy hiểm với nhiều tác động tiêu cực lên hệ thần kinh, gan, thận và có khả năng gây ung thư. Việc hiểu rõ các nguồn phơi nhiễm và nắm vững quy tắc xử trí khẩn cấp là vô cùng quan trọng. Luôn tuân thủ các quy định an toàn lao động và các điểm mới của Luật Hóa Chất khi làm việc với hóa chất này để bảo vệ sức khỏe của chính bạn và những người xung quanh.

Về tác giả: Tiến sĩ Hóa học Phạm Anh Tuấn có hơn 15 năm kinh nghiệm nghiên cứu về hóa học hữu cơ và độc học tại Viện Hóa học Công nghiệp Việt Nam. Ông là tác giả của nhiều công trình nghiên cứu về an toàn hóa chất công nghiệp.

Về người duyệt bài: Bác sĩ Chuyên khoa I Nguyễn Thị Lan Anh hiện đang công tác tại khoa Cấp cứu – Chống độc, Bệnh viện Chợ Rẫy. Với 10 năm kinh nghiệm, bác sĩ Lan Anh chuyên xử lý các ca ngộ độc hóa chất và các tình huống y tế khẩn cấp.